- Szata roślinna
Zmianami w szacie roślinnej zajmuje się geografia roślin (nazywana też fitogeografią). Jej zadaniem jest precyzyjne określenie zmian zachodzących w współcześnie oraz istniejących w przeszłości. Szata roślinna stanowi ważny składnik przyrody. Sposób jej wykształcenia, tj. skład gatunkowy, zwarcie i pokrycie roślinności zależy od wielu czynników środowiska przyrodniczego. Rośliny mają decydujący wpływ na zmienność struktury krajobrazu, a także pozwalają na istnienie wielkiego bogactwa gatunkowego zwierząt. Rośliny w miejscu występowania, na różne sposoby, powodują zmiany struktury gleby. Ponadto stanowią wyjątkowe źródło białka tłuszczy i witamin przyswajanych przez organizmy roślinożerne - w tym człowieka. Szczególnie ważki jest fakt wytwarzania przez rośliny zielone tlenu potrzebnego innym organizmom.
Sposób wykształcenia szaty roślinnej zależy od czynników geograficznych: szerokości i długości, co ma związek z dostępem do światła słonecznego. Najbujniej flora naczyniowa rozwija się w regionie sub- i tropikalnym. W miarę oddalania się w kierunku północnym i południowym różnorodność biologiczna maleje (zjawisko to dotyczy większości grup organizmów poznanych przez naukę).
Proces synantropizacji
Obecnie przyjmuje się, że nie ma już miejsca na ziemi, które byłoby wolne od wpływu człowieka. Jest to związane z takim czynnikami jak: rozwój wielu gałęzi przemysłu i transportu, ośrodków miejskich oraz pozyskiwanie nowych terenów na skutek wyrębu dużych połaci lasów. Dlatego na wielu obszarach występuje, w różnym stopniu zaawansowania, proces synantropizacji. Zjawisko to określa kierunek zmian, jakim podlega flora danego obszaru, ponieważ
„jest to proces przekształcenia szaty roślinnej (świata zwierzęcego i abiotycznego środowiska geograficznego) pod wpływem działalności człowieka, objawiającym się, jako kolejne wypieranie elementów swojskich przez elementy obce, kosmopolityczne, a elementów swojskich (stenotopowych) przez wszędobylskie (eurotypowe)”
J.B. Faliński (1966).
Tereny zurbanizowane i zagospodarowane przez ludzi powodują przemiany szaty roślinnej. Naturalne zbiorowiska roślinne zastępują fitocenozy synantropijne o charakterze nietrwałym (ruderalne i segetalne). Dokonane obserwacje umożliwiają prognozowanie kierunku postępujących zmian w środowisku przyrodniczym. Powiększanie zasięgu siedlisk synantropijnych stanowi proces synantropizacji. Związane jest z nim ustępowanie gatunków flory rodzimej - kenofitów na rzecz gatunków flory niezadomowionej – neofitów. W fitosocjologi określa się to mianem trywializacji urozmaiconych pierwotnych elementów swoistych na rzecz jednorodnych, mniej uorganizowanych i coraz mniej trwałych układów stworzonych przez człowieka.
Aktualny stan flory, fitocenoz oraz ekosystemów i krajobrazu można określić na podstawie hemerobii. Pozwala ona na określenie natężenia antropopresji na siedlisko roślin w wyniku stwierdzenia obecności obcych gatunków, ubytku rodzimych gatunków, zmian trofii siedlisk. Współczynniki hemerofobii i hemerofilii mają zastosowanie przy planowaniu przestrzennym oraz ochronie środowiska przyrodniczego (Fudali 2009).
Ubożenie przyrody i przenikanie obcych gatunków do rodzimych flor w różnych regionach Świata stanowi problem ogólnych zmian na Ziemi. W celu monitorowania pojawienia się gatunków obcych, a w szczególności inwazyjnych prowadzone są różne programy ochrony różnorodności przyrody (np.:Komisja Europejska, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej).
Zmiany w szacie roślinnej można ustalić za pomocą porównania obecnego stanu z danymi historycznymi zawartymi w zbiorach zielnikowych, w literaturze botanicznej. Metoda ta sprawdza się dla tych obszarów, gdzie prowadzone były odpowiednie badania botaniczne. Dla Europy, stosując tą metodę, udało się wykazać zanik jednych składników flory na rzecz nowych składników flory (Kornaś i Medwecka-Kornać 2002).
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz